Της Εύας Καπελλάκη-Κοντού*
Γεννήθηκε στην περιοχή της Μεσαράς νότια του νομού Ηρακλείου. Από μικρός αντί για το παιχνίδι στις αλάνες προτιμούσε το διάβασμα αλλά και την επαφή του με την γη. Οι γονείς του, άνθρωποι οξύνοες με σπουδές στα γράμματα και στην επιχειρηματικότητα αντίστοιχα, σπουδαίοι καθοδηγητές πέρα από θαυμάσιοι γονείς για τον Δημήτρη.
Άρρηκτο το δέσιμομε την μάνα φύση, με τη γη που τον γέννησε αλλά και την εμπειρία του και την άμεση επαφή με το επιστημονικό αντικείμενο των σπουδών του: Φυσιολογία των φυτών!
Η ενασχόλησή του με αυτό το ευρύ επιστημονικό πεδίο τον οδήγησε στην πυραμίδα των κορυφαίων 2% επιστημόνων του κόσμου.
Είναι τιμή και συνάμα συγκίνηση να μιλάς με αυτού του βεληνεκούς τον επιστήμονα που τυγχάνει να είναι και συντοπίτης μας.
Τιμή για τον τόπο μας να έχει τέτοιας εμβέλειας επιστήμονες οι οποίοι προτιμούν τον δύσκολο δρόμο να περπατήσουν εδώ, παρά την λεωφόρο των πανεπιστημιακών διαδρομών με αποδοχή και διακρίσεις!
Κύριε Φανουράκη, εν πρώτοις σας ευχαριστώ θερμά που αποδεχτήκατε την πρόσκλησή μου.
- Ευχαριστώ κα Καπελλάκη-Κοντού για την πρόσκλησή σας και για την φιλοξενία.
Είναι πάρα πολύ ενδιαφέρουσες οι σπουδές σας και η επιστημονική ενασχόλησή σας μ’ ένα τόσο σημαντικό τομέα όπως είναι η Φυσιολογία Φυτών. Πείτε μας λίγα εισαγωγικά λόγια γι’ αυτό.
- Η Φυσιολογία Φυτών ασχολείται με τις διάφορες μεταβολικές διεργασίες και μονοπάτια στα φυτά. Πρακτικά είναι η καρδιά της βοτανικής. Ασχολείται με τη μελέτη της οργάνωσης και λειτουργίας όλων των φυσιολογικών, βιοχημικών και ενζυμικών διεργασιών στα φυτά.
Μου έκανε εντύπωση ο τίτλος της διατριβής σας:«Επίδραση της σχετικής υγρασίας στη λειτουργία των στομάτων».Τι ακριβώς έχετε πραγματευτεί σ’ αυτή την επιστημονική εργασία και ποια η σημαντικότητά της;
- Επέλεξα να ασχοληθώ με τη διαπνοή, η οποία είναι ο έλεγχος της απώλειας νερού μέσω της λειτουργίας των στομάτων. Η διαπνοή είναι μία από τις σημαντικότερες λειτουργίες του φυτού, η οποία καθορίζει τόσο την επιβίωση όσο και την παραγωγικότητα. Ωστόσο, παρά τη σπουδαιότητά της και τα χρόνια επιστημονικής έρευνας, οι μηχανισμοί που καθορίζουν τη λειτουργία των στομάτων παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ασαφείς. Επιπλέον, είναι μία λειτουργία που επηρεάζεται από γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Σε μία Ευρώπη όπου τα διαθέσιμα αποθέματα νερού συνεχώς μειώνονται ενώ οι απαιτήσεις για μεγαλύτερες παραγωγές αυξάνονται, η διαχείριση της υδατικής ισορροπίας του φυτού καθίσταται όλο και σημαντικότερη. Συνεπώς, ελπίζω ότι με την προσπάθειά μας θα βοηθήσουμε τόσο στην καλύτερη κατανόηση μιας κρίσιμης λειτουργίας του φυτού που παραμένει αινιγματική, αλλά και θα προτείνουμε νέους τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων που σχετίζονται με την λειψυδρία.
Η εξειδίκευση σας είναι στις θερμοκηπιακές καλλιέργειες στο Πανεπιστήμιο Wageningen της Ολλανδίας. Πείτε μας τι ακριβώς περιλαμβάνει η εξειδίκευσή σας;
Το θερμοκήπιο είναι ένα μοναδικό αγρο-σύστημα και ένας σημαντικός οικονομικός τομέας στην Ελλάδα και γενικότερα στην Ευρώπη. Είναι η μόνη μέθοδος παραγωγής που μπορεί να ελέγξει σημαντικά αβιοτικούς και βιοτικούς παράγοντες.
Στην επιτυχία του κλάδου συμβάλλει η υιοθέτηση προηγμένων τεχνολογιών στην παραγωγή, όπως ηλεκτρονικά συστήματα περιβαλλοντικού ελέγχου, συστήματα άρδευσης και διαχείρισης νερού και αισθητήρες για την απόκτηση περιβαλλοντικών δεδομένων.Οι εξελίξεις στον τομέα αυτό οφείλονται σε μια σταθερή ροή καινοτόμων τεχνολογικών προσεγγίσεων. Με αυτόν τον τρόπο, για παράδειγμα, οι λεπτομερείς έρευνες της ρύθμισης του σχηματισμού οργάνων μπορούν να σχετίζονται άμεσα με βελτιωμένες τεχνικές ελέγχου σε καταστάσεις παραγωγής.
Τι είναι ακριβώς «τα στόματα» αυτά που αναφέρετε στις επιστημονικές σας διατριβές;
- Τα στόματα είναι μικροσκοπικά ανοίγματα ή πόροι στον φυτικό ιστό που επιτρέπουν την ανταλλαγή αερίων. Τα στόματα βρίσκονται συνήθως στα φύλλα των φυτών, αλλά μπορούν επίσης να βρεθούν σε ορισμένα στελέχη. Τα στόματα επιτρέπουν στο φυτό να προσλαμβάνει διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο είναι απαραίτητο για τη φωτοσύνθεση. Βοηθούν επίσης στη μείωση της απώλειας νερού κλείνοντας όταν οι συνθήκες είναι ζεστές ή ξηρές. Τα στόματα μοιάζουν με μικροσκοπικά “στόματα” που ανοιγοκλείνουν καθώς βοηθούν στη διαπνοή.
Η δική σας είναι επιστήμη του περιβάλλοντος. Πείτε μας τι ρόλο παίζουν τα «στόματα» στο σημερινό περιβάλλον σε παγκόσμιο επίπεδο;
- Συνοπτικά, τα στόματα παίζουν ζωτικό ρόλο στην ανάπτυξη των φυτών, ρυθμίζοντας την ανταλλαγή αερίων με την ατμόσφαιρα και ελέγχοντας τη διαπνοή. Διαφορετικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν το σχήμα και το μέγεθός τους, ρυθμίζοντας αποτελεσματικά την πρόσληψη νερού, τη μεταφορά και την κατανομή των θρεπτικών ουσιών και των ορμονικών σημάτων στα διάφορα όργανα των φυτών, ελέγχοντας έτσι την ανάπτυξη. Η διατήρηση του φυτού χωρίς καταπόνηση είναι απαραίτητη για την αποφυγή απωλειών παραγωγής, οι οποίες θα μπορούσαν να είναι άμεση επίδραση της κατάστασης των στομάτων.
Το 2021 συμπεριληφθήκατε στη λίστα Ιωαννίδη (Πανεπιστήμιο Stanford) με τους κορυφαίους 2% επιστήμονες στον κόσμο. Μιλήστε μας γι’ αυτό, πώς ένας τόσο νέος άνθρωπος έχει φτάσει, μέσα από δύσκολες επιστημονικές διαδρομές, στην κορυφή της επιστημονικής πυραμίδας;
- Όταν έλαβα την ειδοποίηση για αυτό το βραβείο, σκέφτηκα το ταξίδι μου από το πρώτο πτυχίο μέχρι εδώ, επειδή ο σκοπός αυτού του βραβείου είναι να ενθαρρύνει άλλους να κάνουν το ίδιο πέρασμα. Η βράβευση αυτή σε Παγκόσμιο Επίπεδο είναι μεγάλη χαρά, ιδιαίτερη τιμή και ξεχωριστή ηθική ανταμοιβή. Είμαι βαθιά ευγνώμων στην οικογένειά μου (Λιάνα, Νικόλαο, Γεώργιο) και στους συναδέλφους μου σε όλο τον κόσμο που πίστεψαν σε μένα και στήριξαν τις προσπάθειές μου. Χωρίς την ακούραστη και συνεχή υποστήριξήτους, αυτό το επίτευγμα δεν θα ήταν εφικτό.
Διερωτώμαι αν η Πολιτεία ή ακόμα η τοπική κοινωνία διατηρεί αντανακλαστικά για να αξιοποιεί τους ανθρώπους της που με κόπο και μόχθο ανεβαίνουν τα σκαλιά της επιστημονικής κλίμακας κάνοντας γνωστή την χώρα μας παγκόσμια!
Ο Ησίοδος στη διδακτική του ποίηση «Έργα και Ημέραι» περιγράφει την εποχή του με τα μελανότερα χρώματα, όπου χάνεται ο σεβασμός για το γονιό, δεν επαινείται ο αγαθός αλλά ανταμείβεται ο ισχυρός, όπου η δύναμη είναι και δίκαιο, και όπου η Νέμεση και η Αιδώς (ντροπή) αποχωρούν πλέον από τη συντροφιά των ανθρώπων και αναζητούν καταφύγιο κοντά στους θεούς, αφήνοντας τους αδύναμους ανθρώπους στη μοίρα τους, ανυπεράσπιστους απέναντι στην ισχυρή εξουσία ή το άδικο.
Πόση ομοιότητα με την εποχή μας, στ’ αλήθεια! Μετά από 29 ολόκληρους αιώνες! Για φανταστείτε, η ιστορία επαναλαμβάνεται κι αν δεν είμαστε παρόντες, πολλά σφάλματα θα γίνουν που θα μας οδηγήσουν σε κατηφόρες!
Η Πολιτεία πρέπει να αγκαλιάσει τα σοφά τέκνα της και να τα αξιοποιήσει σε μια σύγχρονη κοινωνία η οποία θα αποτελείται από επιστήμονες, τεχνίτες και φιλόσοφους ώστε να οδηγηθούμε στο φως, εκείνο το αέναο του Απόλλωνα στην ευλογημένη τούτη γη που λέγεται Κρήτη, που λέγεται Ελλάδα!
______________
* Εκπαιδευτικός, αρθρογράφος και ραδιοφωνική παραγωγός.
