Της Εύας Καπελλάκη-Κοντού*
Ο Γενάρης μάς επιφυλάσσει το καλοκαιράκι που ζούμε τώρα εν τω μέσω του Χειμώνα, το οποίο δημιουργεί τη διάθεση και την ακριβή πεθυμιά να σεργιανήσεις στους όμορφους τόπους μας.
Στην κοιλάδα του κάμπου της Μεσαράς βρίσκεται η Φανερωμένη με τις πολλές ανεξερεύνητες ομορφιές και τα περιβόλια της.
Το μονοπάτι με οδήγησε στην τοποθεσία «Γαβαλά», κάτω από τα σκιερά βράχια, εκεί που βρίσκεται το σπήλαιο και πιο κάτω η εκκλησία της Παναγίας της Φανερωμένης.
Μαζί μου θέλησε να συνοδοιπορήσει και να με ξεναγήσει ένας κάτοικος του χωριού. Καθίσαμε πλάι στην εκκλησία για να ακούσω από τον κύριο Γιώργο την ιστορία γύρω από αυτή τη σπηλιά και την Παναγία Φανερωμένη.
- Ξέρετε, η παράδοση αναφέρει πως ένας βοσκός, που βρέθηκε σ’ αυτό το μέρος τα παλιά χρόνια, κάθισε πάνω από την σπηλιά για να φτιάξει τα παπούτσια του και ένα σουβλί τού έπεσε σε μια τρύπα εδώ, εκείνος μπήκε στη σπηλιά για να ψάξει το εργαλείο του και εκεί μέσα βρήκε ένα εικόνισμα της Παναγίας. Επειδή τού φανερώθηκε σκέφτηκε να χτίσει μια εκκλησία και να την ονομάσει, «Παναγία Φανερωμένη», στη θέση αυτή «Γαβαλά».
Το χωριό πήρε τ’ όνομά του από την Παναγία Φανερωμένη;
- Ναι, βέβαια.
Χτίστηκε σ’ αυτή την θέση που βρίσκεται σήμερα;
- Όχι ακριβώς, στη θέση «Ποταμίτη» κοντά στον παλιό νερόμυλο εκτεινόταν ο παλιός πρώτος οικισμός.
Υπάρχει ένας μύθος σχετικά με την μετακίνηση του χωριού στην σημερινή θέση. Εκεί, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας γινόταν ένας γάμος, όπου συμμετείχαν χωριανοί. Ένας όμως Τούρκος με την παρέα του, πήγε απρόσκλητος στον γάμο αλλά επειδή αγαπούσε τη νύφη, παρέσυρε με δόλο τον γαμπρό έξω στα χωράφια και εκεί του αφαίρεσε τη ζωή παρασυρμένος από την ζήλεια και το πάθος!
Οι χωριανοί αντιλήφθηκαν το γεγονός αυτό και σκότωσαν τους υπαίτιους αλλά επειδή φοβήθηκαν ότι θα έρθουν ενισχύσεις, μετακόμισαν στο σημερινό χωριό διαμορφωμένο σε μετόχια.
Για να μην τους εντοπίσουν λοιπόν άλλαξαν τα ονόματά τους. Οι ονομαστές οικογένειες τότε ήταν οι Ρηγάκηδες και οι Φιτσοδασκαλάκηδες. Οι Φιτσοδασακλάκηδες πήραν το όνομα Ρηγάκηδες και οι Ρηγάκηδες πήραν το όνομα Φιτσοδασκαλάκηδες για να μην αναγνωρίζονται από τους Τούρκους όταν θα τους καλούσαν για ανάκριση.
Η Παναγία η Φανερωμένη εορτάζεται στις 8 του Σεπτέμβρη και γίνεται εδώ ένα ωραίο πανηγύρι. Έρχονται όλοι οι χωριανοί αλλά και από τα γύρω χωριά με αρτοκλασίες, σαν σε πομπή, είναι όλα κατανυχτικά!
Παλαιότερα εδώ στο «Γαβαλά» υπήρχε πολύ νερό το οποίο ερχόταν από μια πηγή τη λεγόμενη «Μυρτιά» αλλά τώρα στέρεψε.
Ερχόταν, λοιπόν, οι άνθρωποι και έπιναν νερό από την πηγή, ενώ για τα ζώα τους υπήρχαν γούρνες για να ξεδιψάσουν μετά από μια κοπιαστική ημέρα στους αγρούς. Βλέπετε, τότε τα ζώα για τον γεωργό είναι όπως σήμερα τ’ αυτοκίνητα και τα τρακτέρ, πολύτιμα!
Θυμάμαι όταν ήμουν μαθητής στο Δημοτικό Σχολείο, ερχόμασταν εδώ στο «Γαβαλά» εκδρομή. Ο δάσκαλος μάς έλεγε ιστορίες και φυσικά μας μιλούσε για την φύση και τη σπουδαιότητα του περιβάλλοντος. Όλα τα παιδιά καθόμασταν στις πεζούλες της σπηλιάς και ακούγαμε με προσοχή τον δάσκαλό μας.
Οι πεζούλες του σπηλαίου είναι μεταγενέστερες;
- Ναι, και μάλιστα έφτιαξαν και σκαλοπάτια για να καθίζουμε με μεγαλύτερη άνεση.
Θα μπορούσε σ’ αυτόν τον όμορφο χώρο να γίνει ένα θεατράκι;
- Όχι γιατί ο χώρος είναι πολύ μικρός και υπάρχει πολλή υγρασία.
Υπάρχει ακόμα νερό όπως παλιά;
- Δυστυχώς, όπως σας ανέφερα λίγο πριν, έχει στερέψει.
Παλαιότερα, ερχόταν από το χωριό και καθάριζαν το σπήλαιο και το συντηρούσαν κατά κάποιο τρόπο οι κάτοικοι. Κατόπιν, έγινε μια πολύ ωραία προσπάθεια από τον τότε πρόεδρο της κοινότητας, κ. Γιώργο Θεοδωράκη του Νικολάου, όπου έγινε ανάπλαση στην πλατεία αυτή που υπάρχει εδώ στο «Γαβαλά».
Προχωρήσαμε μιλώντας και θαυμάζοντας τον όμορφο τόπο ώσπου φτάσαμε στον Άγιο Αντώνιο… Ο συνοδοιπόρος μου θέλησε να μου πει λίγα λόγια για την ιστορία του ναού.
- Ο ναός του αγίου Αντωνίου ο παλιός ήταν χτισμένος το 850 περίπου, όμως γύρω στο 1970 γκρεμίστηκε αυτός ο παμπάλαιος ναός για να χτιστεί ένας καινούργιος, αυτός που βλέπουμε σήμερα.
Πάντα λεγόταν «Άγιος Αντώνιος» αυτός ο ναός;
- Ναι, λεγόταν πάντα έτσι, στην ανακαίνιση που έγινε τότε έκαναν και δεύτερο κλίτος, αφιερωμένο στον Άγιο Νεκτάριο.
Ανηφορίσαμε σ’ ένα μικρό λοφίσκο για να επισκεφτούμε τον πέτρινο ιερό ναό του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.
- Αυτός ο ναΐσκος είναι δωρεάν του καταξιωμένου και φιλάνθρωπου γεωπόνου κ. Γιώργου Ρηγάκη εις μνήμη των γονιών του. Την έχτισε ο παλιός μάστορας Κώστας Κοντός. Είναι εξ ολοκλήρου χτισμένη με πέτρες μ’ εξαιρετική τεχνική, μπορεί ν’ αντέξει στον χρόνο για τους επόμενους αιώνες.
Μπορείτε να μας εξηγήσετε πώς ακριβώς χτίστηκε;
- Θα σας πω. Στα θεμέλια ο εξαιρετικός τεχνίτης αείμνηστος Κώστας Κοντός, έβαλε μεγάλες πέτρες και τις έδεσε σταυρωτά έτσι ώστε να έχει γερά θεμέλια η εκκλησία. Επίσης έχει γίνει πολύ ωραία δουλειά με τις γέφυρες. Οι γέφυρες είναι εξ ολοκλήρου με σφήνες, σφήνα με σφήνα, έχουν δηλαδή πετύχει το απόλυτο τόξο δίχως να παρέμβει η λάσπη.
Η λάσπη έχει το χαρακτηριστικό με τις θερμοκρασίες ν’ αυξομειώνονται οι συστολές και οι διαστολές, κάποια στιγμή λοιπό, οι πέτρες ξεκολλάνε και πέφτουν και το τόξο σιγά - σιγά χαλάει. Κι εκεί επάνω στήθηκε ο πέτρινος τρούλος της εκκλησίας.
Το σχέδιο έγινε από τον ιδιοκτήτη;
- Έγινε αντιγραφή από την εκκλησία του Αη Γιάννη Φαιστού, η οποία βρίσκεται στο νεκροταφείο του χωριού. Από εκεί λοιπόν πήραν την ιδέα για να χτίσουν μια παρόμοια εκκλησία στο χωριό.
Ο κ. Ρηγάκης είναι ένας ευεργέτης του χωριού, βοήθησε ανθρώπους και χρηματοδότησε την αναπαλαίωση και την θέρμανση του παλιού σχολείου της Φανερωμένης, όπου έλαβε κι ο ίδιος τα πρώτα γράμματα.
Επίσης, ανατολικά του χωριού, σ’ ένα ύψωμα που λέγεται «Πύργος», υπάρχουν απομεινάρια παλαιών τοίχων που, όπως μας έχουν πει δυο αρχαιολόγοι, ένας Βέλγος ονόματι Γκι και μια Γαλλίδα ονόματι Μόνικα, είναι πιθανότατα θεμέλια ενετικού πύργου!
Κοιτάζοντας από δω την Φανερωμένη, παρατηρώ ότι έχει πολλά περιβόλια με πορτοκαλιές και λεμονιές αλλά κυρίως πορτοκαλιές, σκεφτήκατε να δημιουργήσετε το δικό σας «brand», φτιάχνοντας το «πορτακολοντσέλο», κάτι σαν το λιμοντσέλο του Σορρέντου;
- Όντως είναι μια θαυμάσια ιδέα αλλά πρέπει εκτός από την ιδέα να υπάρξει πρωτοβουλία ώστε να δημιουργηθούν οι κατάλληλες υποδομές επεξεργασίας του χυμού ώστε να γίνει ένα πολύ καλό λικέρ με άρωμα πορτοκάλι, κάτι ανάλογο με το λιμοντσέλο που θ’ αποτελέσει το «brand» της Φανερωμένης.
Θα πρέπει τελικά η τοπική κοινωνία και οι φορείς να δουν με σοβαρότητα το πως θ’ αναδείξουν το κάθε χωριό, την κάθε κωμόπολη ώστε να υπάρξει ανάπτυξη και πρόοδος.
Καμιά φορά οι φορείς λένε πως, θα πρέπει να έχουν στα χέρια τους μια σπουδαία μελέτη για μια μεγάλη επένδυση αλλά ουκ εν τω πολλώ το ευ! Ας κάνουμε την αρχή και κάνοντάς την θα έχουμε υλοποιήσει το ήμισυ της προσπάθειάς μας!
_____________
- Εκπαιδευτικός, αρθρογράφος και ραδιοφωνική παραγωγός.
